Yazarlar

Gıda iade, güvenlik, kalite, envanter…


22 Temmuz 2011

Gıda iade, güvenlik, kalite, envanter, stok kontrolü, otantite ve orijin takip sisteminin dijital ortama taşınması: İZLENEBİLİRLİK

Gıda Güvenliği, ve iznelebilirliği, Avrupa Birliği ve Türk Gıda yasalarında, mecburi  uygulama olarak yönetmelikleri yayınlanmıştır (1) (2). Hangi sektörde, nasıl uygulanacağı çalışmaları ise tüm Dünya?da devam etmektedir. Türkiye, Dünya?nın 16.nüfus büyüklüğüne (3) sahip  tüketici topluluğuna sahip olması ve bu ürünlerde ihracat potansiyelinin bulunması nedeniyle bu sistemleri kullanmak veya kendi sistemini kurmak zorundadır.Perakende, toptan ve lojistik sektörlerinde ürünler, para ve bilgi akışı daha çok kağıt-kalem kullanılarak hazırlanan kayıt defterleri, faks, beyana dayalı açıklamalar,bar kod,  ve etiket  ile nakledilmektedir.

Yeni uygulamalarda  ise,
a- Elektronik tanımlama(EID) ve takip,
b- Biyolojik işaretler ve DNA ile tanımlama ve takip,
c- Coğrafi olarak, mekânsal tanımlama (GPS) ve takip, en önemli bilgi aktarma araçları olarak ortaya çıkmaktadır.

Toplam izlenebilirlik;
Toplam İzlenebilirlik= EID + DNA + GPS + Bilgi Teknolojileri(IT)
olarak tanımlanabilir. Toplam izlenebilirlik Donanım, yazılım ve uluslararası harmonizasyon bileşenlerinden oluşmaktadır.

Halen kullanılmakta olan, bar kod sistemi(Avrupa?da) ve UPC(Amerika?da) , bu konuda işlevini devam ettirmekle beraber, yetersiz kaldığı pek çok konuda modifikasyonlar yapılarak (EAN-123 ve benzeri)  çözümler aranmaktadır.

Elektronik tanımlamada, alternatif ve önemli potansiyele sahip radyo frekansı ile etiketlemede (RFID) giderek artan bir şekilde kullanılmaktadır.

 

RFID  Teknolojilerinin gıda izlenebilirlik  uygulamaları:

 

Radyo frekans dalgalarının nakli ile canlı ve cansız varlıkların otomatik tanımlanması ve daha çok bilgi  depolanması mümkün olmaktadır.

RFID? nin çok değişik şekli ve buna bağlı kullanım alanı bulunmaktadır. Kısaca;

A- İşletim frekansları açısından,

  1. Düşük frekanslı LF- RFID( 125-134 kHz) Okuma mesafesi 1  m kadar
  2. Yüksek frekanslı HF-RFID(13.56 MHz) Akıllı etiketler, okuma 1.5 m
  3. Ultra yüksek frekanslı UHF-RFID( 860-960 MHz)  okuma 10 m kadar kullanılmaktadır.

B-RFID Etiket özelliklerine göre;

  1. Aktif etiket  (pilli, uzun mesafeden okunabilme) (transponders) 35 m den okuma
  2. Yarı-aktif etiket  (pilli, sadece hafıza kayıdı için)
  3. Pasif etiket    (ucuz, pil yok, orta ve yakın mesafeden okunabilme)
  4. Tek kullanımlı- çok kullanımlı etiketler ,    olarak kullanılmaktadır.

C-RFID okuyucu özelliklerine göre;

1- Sadece okuma
2- Okuma ve yazma veya yazılı bilgiyi değiştirme, cihazları kullanılmaktadır.

D-ANTENLER :  Radyo frekans sinyallerini algılama ve nakletme, özelliğine sahip taşınabilir veya sabit  antenler kullanılmaktadır.

En basit bir RFID  kablosuz ağ  sisteminde aşağıdaki komponentler bulunmaktadır.

DNA  Teknolojilerinin gıda izlenebilirlik  uygulamaları : DNA bar kodlama

 

Bir yumurta ikizi olan canlılar hariç, her canlı (bitki, hayvan, insan ve diğer) kendine özgü bir DNA yapısına sahiptir (4). Bu nedenlerden dolayı gıda olarak kullanılan çiftlik hayvanları, meyve , sebze, baharatlar ve diğer otlar kendine özgü bir DNA yapısı ile tanımlanmaktadır. Bu  ürünler pişmiş, çiğ veya 1-2 yıl muhafaza edilmiş , dondurulmuş olsalar bile DNA molekülleri değişmediğinden  izole edilerek, veri bankasındaki DNA çipleri ile karşılaştırılması  sonucu; ürünün orijini,  çeşidi, ve kalitesi anlaşılmaktadır. Türkiye?de gıda olarak tüketilen tüm bitkisel ve hayvansal gıda kaynaklarının DNA yapılarının tanımlanması ve bununla ilgili bir veri bankasının oluşturulması zarureti vardır.  Bu şekilde hazırlanmış bir  veri bankası sayesinde Türk gıda ürünleri Dünyanın neresinde olursa olsun, birkaç saatlik bir test sonucunda anlaşılacaktır.

 

DNA Bar kodunun çıkarılması sırasıyla aşağıda verilmiştir;
a-      DNA Ekstrakte edilmesi: Meyveden, yapraktan, kökten; hayvanlarda kıldan, kandan
b-      DNA nın PCR kullanarak amplifikasyonu
c-      Saflaştırma
d-      DNA Sekansının bulunması
e-      Veri bankasında daha önce alınmış sekansla karşılaştırılması
f-       Çeşide özgü sekansın bulunması
g-      DNA çipi haline getirilerek veri bankasına yüklenmesi

 

Coğrafi (GIS) veya Mekansal (GPS) Teknolojilerin Gıda İzlenebilirlik Uygulamaları:

 

Tarımsal üretimde Eurepgap, organik tarım ve diğer sertifikasyonlar; bahçe pasaportu, tarla pasaportu, toprak ve ürün analizleri, iklim verilerinin, izlenebilir olması için, coğrafik ve mekansal bilgi sistemi tabanına oturması gerekli olmaktadır. Diğer taraftan, konteyner takibi, kargo takibi, aynı şekilde GPS ile yapılabilmektedir (5). Uzayda Dünya etrafında dönen ve güneş enerjisi ile çalışan, çok sayıda uydu bulunmaktadır.  Uydular Dünya?ya sürekli sinyal göndermektedir.  GPS cihazları bu sinyalleri algılayarak, zaman, yer (koordinatlar veya haritada gösterme), hız, denizden yükseklik, arazinin bakısı (kuzey, güney veya doğu, batı gibi),  eğimi ve daha bir çok bilgi vermektedir.

Sonuç ve Değerlendirme:

Son yıllarda Avrupa ve Dünya?da ortaya çıkan, deli dana(BSE), kuş gribi(Avian Influenza), şarbon (Foot and Mouth), biyoterorizm tehlikesi ve insanların güvenli gıda tüketim istekleri, gıda tedarik zincirinde toplam izlenebilirlik sisteminin kurulmasını  zorunlu kılmıştır. Global gıda tüketim alışkanlıkları nedeniyle bu ihtiyaç artarak devam edecektir. İzlenebilirlik,  gıda iade, güvenlik, kalite, envanter, stok kontrolü, otantite ve orijin takip sisteminde de kolaylıklar sağlayacaktır. İzlenebilirlik, firmaların kendi iç kontrolünü sağladığı gibi, kontrol makamlarının da, denetleme işlerini kolaylaştıracak, etkili ve hızlı bir hale getirecektir. Günümüze kadar, belirli ölçüde tutulan kayıt, tescil, bar kod,  sistemleri yerini yeni ve daha kapsamlı elektronik tanımlama (EID) sistemlerine bırakacaktır. Çeşitli gıda sektörlerinde en uygun izlenebilirlik sistem tasarımı, bu üç teknolojinin uygun kombinasyonu ve ekonomik olarak sağlanması ile mümkün olacaktır.

Kaynaklar:

 

1.      EU-Directives,articles 11,12,16,17,18,19, and 20 of regulation EC:178/2002,2004,200 General Food Law.
2.      T.C. Resmi Gazete, Gıdaların Üretimi, Tüketimi,ve Denetlenmesine Dair Kanun Hükmünde Kararnamenin Değiştirilerek Kabülü hakkında kanun . Kanun no: 5179, Yayın Tarihi: 27.05.2004
3.      U.S. Census Bureau, International Data Base release(2006).www.census.gov
4.      Carla Miller Noziglia , Jay Siegel (Editors) DNA Analysis (Forensics: the Science of Crime Solving)  Mason Crest Publishers; Library Binding edition (Aug 2006).
5.      Elliott D. Kaplan and Christopher Hegarty(Editors) Understanding GPS: Principles and Applications, Second Edition ,Artech House Inc.685 Canton Street, Norwood, MA, , 02062 , ABD (Nov 30,2005).