Non–Foud satışlar ve TSE standartlarına aykırı ürün satılması

Toptan ve perakende satış ağında çok önemli bir ürün grubunu da non – foud (gıda dışı) satış alanları / reyonları teşkil etmektedir.

Bu grup ürün kategorisinde satılan birçok ürün grubunun da T.C Sanayi ve Ticaret Bakanlığı, Türk Standartları Enstitüsünce kabul ve ilan edilen standartlara sahip bulunması gerekmektedir.

Şayet satılan ürünlerin TSE standartlarına aykırı olması ya da TSE onayı almamış olması gibi durumlarda ki hukuki durumun ne olacağının incelenmesi gerekmektedir.

Bu konudaki temel düzenleme 10 Haziran 1930 tarih ve 1524 sayılı Resmi Gazete yayınlanmış bulunan 1705 sayılı Ticarette Tağşişin Men’i ve İhracatın Murakabesi ve Korunması Hakkında Kanun ile yapılmıştır.

Eski tarihli ve uygulamasına az rastlanan bir yasa olmasına rağmen halen yürürlükte olup özellikle ithalatın çok fazla artarak, ithal ürünlerin raflardaki yerini aldığı günümüzde TSE standartlarına uygunluk şartı önem arz etmektedir.

Yasa’nın 1.maddesi “iç ve dış ticaret menfaatlerini korumak ve ticaret malları üzerinde tağşiş (bir şeyin içine başka bir madde karıştırma, katıştırma, iktisadi anlamda bir şeyin ayarını düşürme) ve hilelere mani olmak” amacını dile getirmektedir.

MADDE 1 – (Değişik: 3612 – 7.2.1990) (Ek ibare: 5179 – 27.5.2004 / m.33) “Gıda maddeleri hariç olmak üzere”, dahili ve harici ticaret menfaatlarını korumak ve ticaret malları üzerinde tağşiş ve hilelere mani olmak üzere menşei nebati hayvani, madeni bilumum mevat ile bunların nim mamul ve mamullerini veyahut bunların terkibinden husule gelen mevaddın ihrazına, imaline, tathirine muayyen sınıf ve nev’ilere tefrikına, ambalajlarına, zarflarına, alım satım ve nakil ve muhafazalarına ve bu hususlarda tabi olacakları usul ve şartlara ve bu gibi mevat için hususi veya milli muayyen alamet ve izahat istimali mecburiyetine müteallik tedbirler almaya Sanayi ve Ticaret Bakanlığı mezundur.

Bakanlık, bu mezuniyet dahilindeki tedbirleri tatbika, alâkadar teşekküllerin mütalâasını aldıktan ve beynelmilel teamülleri tetkik ettikten sonra, ihraç mallarımızın en müsaitlerinden başlar. 1593 numaralı Umumi Hıfzıssıhha Kanunu‘nun 182 ve 183 üncü maddeleri hükümleri mahfuzdur.

Yasanın 1. Maddesi açıkça “gıda dışı ürünler” yönünden düzenleme yapmış olduğundan gıda ürün grupları bu yasa kapsamı dışında kalmaktadır.

Yasa, hükümet tarafından ilan edilen vasıf ve mahiyette bulunmayan ürünlerin satış ve ihracının engellenebileceğini de düzenlemektedir.

MADDE 2 – Birinci made mucibince hükümet tarafından tesbit olunup usulü veçhile ilân edilen vasıf ve şartlara uygun olmayan mevaddın satış ve ihracı menolunabilir.

Yasanın uygulanmasını kabul ettiği ve malların genel niteliklerinin belirlenmesi ile Türk Standartları Enstitüsü görevlidir. Bu Kurum tarafından yayınlanan standartlara uygun olmayan mal satımı, başkaca bir kanun hükmünü ihlal etmemiş olsa bile bu yasa hükümleri gereğince idari para cezası verilmesine, hatta bu ürünlerin üretim ve satışının durdurulmasına daha ileri bir uygulama olarak da malların kamulaştırılmasına konu olabilecektir.

MADDE 6 – (Değişik: 5728 – 23.1.2008 / m.68) Bu Kanun uyarınca ilgili Bakanlıkça alınan kararlara ve düzenlemelere aykırı hareket edenlere, tacir olup olmadıklarına bakılmaksızın, beşyüz Türk Lirasından yirmibin Türk Lirasına kadar idari para cezası verilir.

Ayrıca, sınai veya ticari tesiste ya da ürünlerde, bu Kanun uyarınca ilgili Bakanlıkça alınan karar ve düzenlemelere uygunluk sağlanması için zamana ihtiyaç bulunması halinde, bu eksiklikler giderilinceye kadar sınai ve ticari faaliyetin durdurulmasına karar verilebilir.

Ürünlerin, ikinci fıkra uyarınca verilen süre içerisinde alınan karar veya düzenlemelere uygun hale getirilmemesi halinde bunların mülkiyetinin kamuya geçirilmesine karar verilir.

 Yasanın eski halinde Cumhuriyet Savcılığı tarafından soruşturma yapılması ve Asliye Ceza Mahkemelerinde dava açılmasına ilişkin ceza hükümleri içeren hükmü 2008 yılında yapılan değişiklik ile adli para cezası haline dönüştürülmüştür.

Yasanın uygulanmasında Sanayi ve Ticaret Bakanlığı ve ilgili personel yetkili kılındığı görülmektedir. Yine yasa gereğince denetim yapan ekiplerin incelemeye esas numune alması ve şahit numune olarak bir âdetinin de denetim yapılan işyerine bırakılmasını düzenlemektedir.

Örnek olması bakımından satılan bir dış fırçasının, TSE tarafından belirtilen yeterliliğe haiz olmaması ya da yeterlilik başvurusunun yapılmasına rağmen TSE belgesi alınmamış bulunması hallerinde 1705 sayılı Yasanın uygulanması ile karşı karşıya kalınabilecektir.

Bu nedenle de özellikle bu grup ürünlerin alınmalarında, TSE onay ve yeterlilik belgelerinin ayrıca istenilmesi, bu ürünleri toptan ve perakende olarak satışını yapan kuruluşları sorumluluktan kurtaracaktır.