Reel büyüme nedir?
31 Mart 2017
Reel büyümenin basit tarifi; nominal büyüme oranının enflasyondan arındırılmış halidir. Nominal büyüme ise, ilk bakışta görünen büyüme oranıdır. İster ülke isterse şirket olsun büyüme oranları aynı mantıkla ifade edilmek zorundadır. Önce ülke çapında bir büyüme örneği verelim. Bir ülke sınırları içinde, belli bir zaman diliminde yerli ve yabancıların ürettikleri mal ve hizmetlerin para cinsinden değerine Gayri Safi Yurtiçi Hasıla (GSYİH) diyoruz.
Örneğimizdeki ülkede sadece 3 kalem ürün üretildiğini varsayalım.
Üretim = 5000 lt süt + 10000 kg baldo pirinç + 20000 adet su bardağı olsun. Bu ürünlerin 2015 yılı fiyatları; süt 2 TL, baldo pirinç 4 TL, su bardağı 3 TL olsun.
Bu ülkenin 2015 yılı GSYİH’sini hesaplayalım:
GSYİH= (5000 x 2)+(10000 x 4)+(20000 x 3) = 10.000+40.000+60.000= 110.000 TL
Bu ülkenin 2015 yılı GSYİH’si 110.000 TL’dir.
Bu ülkede 2016 yılında; süt üretimi artmış 5300 lt olmuş, baldo pirinç artmış 10500 kg olmuş, su bardağı da 22000 adete çıkmıştır. Fiyatların değişmediğini varsayalım ve 2016 yılının GSYİH’sini hesaplayalım:
GSYİH= (5300 x 2)+(10500 x 4)+(22000 x 3)= 10.600+42.000+66.000= 118.600 TL
Bu ülkenin 2016 yılı GSYİH’si 118.600 TL’dir.
Bu ülke bir önceki yıla göre; (118.600-110.000) / 110.000 = % 7,8 oranında büyümüştür. Fiyatlarda bir değişiklik olmadığı için bu büyüme hem nominal, hem de reel büyümedir. Çünkü fiyatlar sabit olduğu için burada enflasyondan arındırma söz konusu değildir.
Diyelim ki, üretim artışı ile birlikte fiyatlar da artmış olsun. 2 TL olan süt 2,3 TL, 4 TL olan baldo pirinç 4,5 TL, 3 TL olan su bardağı 3,2 TL olsun. Hem miktar hem de fiyat artışının yaşandığı 2016 yılının GSYİH’sini hesaplayalım: GSYİH=(5300 x 2,3)+(10500 x 4,5)+(22000 x 3,2)= 12.190+47.250+70.400= 129.840 TL.
Bu ülkenin 2016 yılı GSYİH’si 129.84TL’dir.
Bu ülke bir önceki yıla göre; (129.840- 110.000) / 110.000 = % 18 oranında büyümüştür. Bu son duruma göre; bu ülkede % 18 oranında nominal büyüme, % 7,8 oranında reel büyüme yaşanmıştır.
Görüldüğü gibi fiyat artışı sadece görüntüyü değiştirmiştir. Bir ülkenin ekonomik büyümesine bakılırken, fiyat artışlarından arındırılmış veya ilk senenin fiyatlarıyla sabit tutulmuş reel büyümesi dikkate alınır.
Konuyu daha çok perakende sektörü için ele aldığımızdan diğer örnekleri de buradan seçelim. Elbette şirket büyümesi için de gidilen yol aynıdır. Perakende sektöründe çok fazla ürün çeşidi olduğundan ve çoğunda da hem miktar hem de fiyat değişimi gerçekleştiğinden önce nominal büyümesini bulmak, sonra da enflasyondan arındırarak, reel büyümesine bakmak gerekir.
Diyelim ki, bir şirket yıl sonunda finansal sunumunu yapıyor. Grafiklerle ciro ve kâr artışını kamuoyuyla paylaşıyor. Geçen seneye göre % 14 ciro artışı yaptıklarını açıklıyor. Bu oran o şirketin nominal büyümesidir ve performans hakkında fikir vermez. Önce reel büyümesine bakmamız gerekir.
Reel büyüme = Nominal büyüme – Enflasyon oranı = 14- 9 = % 5
Bitti mi? Hayır, bu büyüme rakamı içinde şirketin son bir yıl içinde açtığı yeni şubeler de var. Bu fiziki büyümenin de düşülmesi gerekir. Veya aynı mevcut mağazalardaki cirolar birebir kıyaslanabilir. Biz, son bir yıl içinde açılan yeni şubelerin katkısının %6 olduğunu varsayarak, şirketin reel olarak % 1 küçüldüğünü rahatça söyleyebiliriz.
Bitti mi? Hayır, bilerek yukardaki formülde enflasyon oranı olarak TÜİK’in ülke enflasyonunu dikkate aldım. Zira genel alışkanlık olduğu için kestirme yolu seçmedim. Ancak yanlış sonuca götüreceği için bunun yerine de her perakendeci kendi enflasyonunu dikkate almalıdır. Son yıllarda gıda enflasyonu yüksek olduğundan ve gıda perakendecisinde bu kategorinin ağırlığı % 21 yerine (TÜİK ağırlığı) asgari % 50 olduğundan, perakendeci oranı ülke oranından yüksek çıkar.
Dolayısıyla ilk formülde yüzde 9 gözüken oranın doğrusu muhtemelen yüzde 12 civarında gerçekleşir. Her gıda perakendecisinde de yaklaşık olsa bile farklı çıkar.
O takdirde bu şirketin yüzde 4 küçülme yaşadığını söyleyebiliriz.
2016 yılında yüzde 14 ciro artışı gerçekleştiren güçlü bir perakendecimiz, yatırımcı sunumunda; birebir aynı mağazalarda günlük yüzde 5,5 artış sağladığını açıklamıştır. Elbette yıllık sonuç da aynıdır ve bu oran dahi fiziki büyümenin dikkate alınmadığı nominal büyümedir. Bunun anlamı; enflasyondan arındırınca şirketin reel olarak küçüldüğünü kabul etmesidir. İşte şeffaflık budur. Böyle şirketler artırdıkları marka değerleri yanında birkaç yıl küçülmeyi telafi edebilirler. Ancak büyüdüğünü zanneden orta ölçekli perakendecilerimiz için bu ince hesap ihmale gelmez.
İstatistik; haber özetleri sunumu gibidir. Detaya girilmeden ve yorumlanmadan gerçek fikir vermez.
Ercüment Tunçalp/Perakende Danışmanı