pazar
119
işletmelere, vazgeçilen kotanın tonu başına yeniden
yapılandırma yardımı ile çeşitlendirme yardımı verilmiş,
bu uygulama sonucunda da toplam kotalarda 5,8 milyon
ton düşüş sağlandı. Yeniden yapılandırma programı
kapsamında Bulgaristan, İrlanda, Letonya, Portekiz ve
Slovenya pancar şekeri üretiminden; Fransa, Hollanda,
İngiltere, Yunanistan, Romanya ve Finlandiya ise
izoglukoz üretiminden çekildi. Şeker reformu sonucunda
AB, şekerde net ihracatçı konumdan net ithalatçı
konuma geçti.
Türkiye’de pazarın durumu
Şeker fabrikaları, Türkiye Cumhuriyeti’nin ilk sanayi
işletmeleri arasında yer alıyor. 22 Aralık 1925 tarihinde
Alpulu Şeker Fabrikası’nın da temeli atılarak on bir ayda
fabrikanın montajı bitirildi ve 26 Kasım 1926 tarihinde
fabrika işletmeye açılarak ilk Türk şekerini üretti. Uşak
Şeker Fabrikası ise, 17 Aralık 1926 tarihinde işletmeye
açıldı.
1933 yılına kadar ülkemizin şeker ihtiyacı bu iki
fabrikanın üretimi ile kısmen karşılandı. Ayrı şirketler
halinde kurulan Alpullu, Uşak, Eskişehir ve Turhal şeker
fabrikaları; tek elden yürütülmesi amacıyla 6 Temmuz
1935 tarihinde, üç milli bankamızın eşit paylarla ortak
oldukları tek bir şirket çatısı altında toplandı ve Türkiye
Şeker Fabrikaları A.Ş. kuruldu. Şeker üretim faaliyetleri
1950 yılına kadar zaman zaman tevsi edilen dört şeker
fabrikası ile yürütüldü. Her yıl artan şeker ihtiyacının
tamamen yerli üretimle karşılanabilmesi için 1951
yılında hazırlanan "Şeker Sanayii'nin Tevsi Programı" ile
yeni şeker fabrikaları kurulması dönemine girildi. Diğer
taraftan da pancar ekicilerinin teşkilatlandırılması amacı
ile aynı yıllarda kooperatifleşme hareketi başlatıldı.
Bu hareket sonucunda oluşan Pankobirlik bünyesinde
Amasya Şeker Fabrikası 1991'de, Kayseri ve Konya Şeker
Fabrikaları ise 1992 yılında Yönetim Kurulları'nın kararları
ile Türkiye Şeker Fabrikaları’na olan tedvir yetkilerini
kaldırdı ve kendilerini yönetir hale geldi. Türkiye’de şeker
pazarı bünyesinde; yedi adet pancar şekeri üreticisi
ve beş adet nişasta bazlı şeker üreticisi olmak üzere
birbirine rakip on iki şirket faaliyet gösteriyor. Şeker
fabrikalarının ise halen 25 tanesinin kontrolü Türkiye
Şeker Fabrikaları A.Ş’de bulunuyor. Ancak 1990’lı yıllarda
çıkan koruma tedbirleriyle şekerde fiyatı devletin ilk
elden belirlemesi, özel sektörün gelişimini sağlamak
adına engellenmiştir.
TÜİK’in konuyla ilgili en son verilerine göre; 2012 yılında
Türkiye sınırları içinde toplam 154 milyon 630 bin dekar
alanda tahıllar ve bitkisel ürünlerin ekimi yapılmış, bu
grubun içerisinde şeker pancarı, toplam ekim alanının
% 2’sini, üretimmiktarının % 17’sini oluşturmaktadır.
Türkiye’de hâlihazırda; 3 milyon 151 bin tonu pancar
şekeri, 990 bin tonu nişasta bazlı şeker olmak üzere
toplam 4 milyon 141 bin ton şeker üretim kapasitesi
mevcuttur. Pancardan şeker üreten şirketlerin toplam
günlük pancar işleme kapasitesi ise 155 bin 550 ton’dur.
Pancar şekeri üretiminde Avrupa'nın
4’üncü büyük ülkesi olan Türkiye’de,
fabrikaların önemli bir bölümü
halen devlet kontrolünde olmasına
rağmen paketli ürün satan marka
sayısı her geçen yıl artıyor.
