52
Mesleki eğitim
bir eğitim türü olmaktan çok; birey, toplum
ve ekonomik yapı ilişkileri içinde ele alı-
nacak ve değerlendirilebilecek bütünlüklü
bir eğitim olarak kabul edilmelidir. Mesleki
eğitim, sadece bilgi ve beceri kazandırma
süreci değildir. İnsanın çok yönlü kuşatıl-
mışlığı içinde birbirleriyle, iş alanlarıyla ve
devletle ilişkilerinde kendilerini koruyup,
geliştirebilecekleri yetkinlikte yetiştirilmesi
çok önemlidir. İnsanlar sadece makine kul-
lanan, hizmet eden mekanik canlılar değil-
dir. Eğitim anlayışı ve ortamı, bireyin kendi
ilgileri doğrultusunda yaşamasına destek
olacak bir özellik taşımalıdır.
Bireyin bütünlüğünü oluşturan nitelikler,
eğitim etkinliğinin temel amaçlarından bi-
ridir. Bu boyutlar genel olarak KIŞISEL GE-
LIŞIM (bireyi özgün ve değerli bir varlık ola-
rak geliştiren, kendine güvenini, yaşamdan
zevk almasını sağlayan, sanatsal, kültürel,
düşünsel ve daha ileri eğitim almaya hazır
olma yönünde gelişme sağlayan ve bece-
riler kazandıran v.b), ÜRETİM YETENEĞİNİ
GELİŞTİRME (o dönemde ve o toplumda
geçerli üretici olma yeterliklerini gelişti-
ren ve geçim faaliyetlerini dikkate alan) ve
DEMOKRATİK bir TOPLUMDA YAŞAYABIL-
ME ve DESTEKLEME (yurttaşlık, demokrasi
değerleri, insan haklarına saygı, siyasal ve
toplumsal yaşama katılma) şeklinde belirti-
lebilir. Bireyin bütünlüklü gelişimi, belirli bir
dönem içinde aldığı eğitimin tüm boyutları
karşılamaya çalışmasına bağlı olacaktır!
Uluslararası sermayenin gelişimi, eğitim
süreci içinde mesleki teknik eğitimi ön pla-
na çıkarmıştır. Fakat mesleki teknik eğitim,
sadece ekonomik yapının geliştirilmesi için
talebin karşılanmasında değil, aynı zaman-
da temel seviyede bilgi ve beceriye sahip in-
san kaynaklarının karşılanmasında da etkin
rol oynamaktadır.
Günümüzde gerçekleştirilen bilimsel tek-
nolojik gelişmeler, mesleklerin nicelik ve
niteliklerinde hızlı değişimlere yol açmak-
tadır. Ülkeler, sanayinin ve hizmet sektörü-
nün ihtiyaç duyduğu işgücü gereksinimini,
uluslararası deneyimlerden de yararlanarak
kendi koşullarına göre oluşturdukları mesle-
ki-teknik eğitim yöntemleri ile karşılamak-
tadır. Eğitimin temel amaçlarından biri de;
insan niteliklerini geliştirmek, insan hakları
ve temel özgürlüklere karşı duyarlığı arttır-
maktır. İyi yetişmiş insan gücü, teknolojinin
ilerlemesi ile ortaya çıkan bireysel ve top-
lumsal uyumsuzlukları da en aza indirecek
bir özellikte olmalıdır.
Teknoloji, toplumsal çevrenin ve sanayi-
nin yapısını etkileyerek bireylerin teknoloji
kullanımına yönelik nitelik ve donanım ka-
pasitelerinin gelişimini zorunlu kılmakta-
dır. Mesleki eğitimin tarihsel gelişimine
bakıldığında mesleki eğitim ve iş gelişimi
dünyanın her yerinde geleneksel doku ve
sosyo-kültürel yaşamla iç içe olmuş ve
bunlardan sürekli etkilenmiştir. Batı’da,
Rönesans ve Reform hareketlerini izleyen
dönemde özellikle 17. ve 18. yüzyıllarda
eğitim anlayışında birçok yeniliklerin yer
aldığı görülmektedir. Özellikle fakir ve suçlu
çocukların eğitimi için endüstri okullarının
açıldığını görmekteyiz. Bir yandan da öncü
eğitim hareketleri, çağdaş teknik eğitimin
iş-eğitim bütünlüğüne dayalı kuramsal te-
melleri geliştirilmiştir.
Ülkemizde iş yaşamı ve eğitimi, 18. yüzyıla
kadar geleneksel yöntemlerle ve daha çok
esnaf sanatkâr kuruluşlarınca yürütülmüş-
tür. Bu kurumlar; Selçuklular’da “Ahilik”,
Osmanlılar’da “Lonca” ismi ile faaliyet yü-
rütmüşlerdir. Bugünkü anlamda ilk mesleki
ve teknik eğitimin temeli diyebileceğimiz
kuruluş ise, 19. yüzyılda Mithat Paşa tara-
fından kimsesiz çocukların yatılı tarzda eği-
tilerek bir meslek edinmelerini sağlamaya
yönelik olarak açılan “Islahhane”lerdir.
Okula dayalı yaygın ve sistemli meslek eği-
timi ise, Cumhuriyet dönemiyle başlamıştır.
21. yüzyıl, insanlığın bilimde, teknolojide
çok hızlı bir değişim ve gelişme içine girdiği
ve buna paralel olarak her alanda bir “ye-
niden yapılandırma” ihtiyacı duyduğu bir
süreçtir. Bu gelişme en başta eğitim kurum-
larını etkilemektedir.
Bugün birçok geleneksel meslek yapısında
değişim yaşanmakta, hatta ortadan kalkan
birçok meslek bulunmaktadır. Hiçbir meslek
de, öğrenildiği özelliklerde devam etme-
mektedir. Öğrenme kaynakları çeşitlenmek-
te ve okullarla sınırlı kalmamaktadır. Diğer
yandan, insanların yaşamları boyunca mes-
leklerini birkaç kez değiştirebildikleri görül-
mektedir. Dünyada mesleki ve teknik eğitim
ortaöğretim çağında verilmesine rağmen,
son yıllarda bu anlayıştan vazgeçme eğilimi
ağırlık kazanmaktadır.
Bu kapsamda yaşam boyu eğitim, ortaöğ-
retim sonrası eğitim düzeyi meslek edinme
ve edinilen mesleki bilgi becerilerini geliş-
tirme/ yenileme alanı olmalıdır. Bütün bu
genel doğrular bir hizmet sektörü olan pe-
rakende sektörümüzde de değerlendirilmeli
ve uygulama alanı yaratılmalıdır. Bu sonuç
daha nitelikli ve kalifiye eleman yetiştiril-
mesinde önemli bir kilometre taşı olacaktır.
Mesleki eğitim, bilgi beceri ve tutum kazan-
dırma yoluyla bireyi bir ya da daha fazla
kategoride ele alınabilecek mesleklere ha-
zırlayan ve yöneten bir eğitim türü olarak
görülebilir. Mesleğe ilişkin olarak ayrım
yapmayı sağlayan temel dayanak ise; bilgi,
beceri ve tutumlarda uzmanlaşma ve fark-
lılaşma yaratmaktır. Mesleki eğitim genel
eğitimin bir parçası olarak düşünülebilece-
ği gibi, mesleki eğitimde de genel eğitim-
den yararlanılması zorunludur.
Bu şekilde ortaya çıkan mesleksel olanlarla,
genel olan arasındaki ayrışmanın zaman
içinde değişmesi durumu mesleki eğitime
de yansımakta ve mesleki eğitimin içeriği,
yapılanması, genel eğitimle ilişkisini de sü-
rekli gözden geçirmeyi gerektirmektedir.
Bu anlamda, tüm zamanlar için geçerli bir
mesleki eğitim kalıbı çıkarıp buna bağlan-
mak yerine, mesleksel olan ve genel olan
ilişkisi içinde bireylerin farklılaşmasının
sınırlarını, verili toplumsal, ekonomik ve
teknolojik çerçeve içinde dinamik olarak
tanımlamak ve yeniden gözden geçirmeye
açık olmak gereklidir.
Mesleki eğitimin toplum ve birey üzerin-
deki etkileri, bireyin kişisel gelişimi, top-
lumun demokratik gelişimi ve üretim ye-
teneklerinin geliştirilmesi boyutlarının bir
etkileşimi olarak ele alınabilir. Bu çerçe-
vede, mesleki eğitim kendi başına, teknik
uzmanlık ile tasarlanabilen ve gözlenebilen
Ekber IŞIK
TPF Eğitim Danışmanı
Uluslararası sermayenin gelişimi, eği-
tim süreci içinde mesleki teknik eğitimi
ön plana çıkarmıştır.
perder
serbest köşe
